Türkiye'nin 1963'te başlayan Avrupa Birliği ilişkileri ve müktesebat sürecinde, IPA büyük bir yer tutmaktadır. Bu bağlamda IPA (Insturment for Pre-Accession), AB’ye üyelik sürecinde aday ve potansiyel aday statüsündeki ülkelerin faydalanması için oluşturulan mali bir araçtır.
Türkiye ile Avrupa Birliği (AB) arasındaki mali iş birliği çerçevesinde, AB’nin 2021-2027 bütçe dönemine ilişkin mali yardımları için 17/10/2022 tarihinde Türkiye ile Avrupa Komisyonu arasında imzalanan “Türkiye Cumhuriyeti ve Avrupa Komisyonu Arasında Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA III) Çerçevesinde Türkiye Cumhuriyeti’ne Yapılacak Birlik Mali Yardımının Uygulanmasına İlişkin Özel Düzenlemeler Hakkında Mali Çerçeve Ortaklık Anlaşması” (IPA III Mali Çerçeve Ortaklık Anlaşması), 1/12/2022 tarihli ve 7424 sayılı Kanun ile onaylanması uygun bulunmuş ve 12/12/2022 tarihli ve 6537 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı ekinde 13/12/2022 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından da IPA III yardımları bakımından vergi hükümlerine ilişkin genel tebliğ çıkarılmıştır. Bu yazımızda da 24/04/2023'te Resmi Gazete'de yayınlanan "Türkiye - Avrupa Birliği Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA III) Mali Çerçevesinde Ortaklık Anlaşması Genel Tebliği"ni inceledik.
IPA III
IPA III döneminde, önceki dönemlerden farklı olarak, AB aday ülkelerine direkt olarak yapılan yardımlardan oluşmamaktadır. Bunun yerine tematik pencereler kapsamında proje bazında yardım yapılacaktır. IPA I dönemi için 2007-2013 yıllarında Türkiye'ye 4,7 Milyar € ve IPA II dönemi için 2014-2020 yıllarında da toplam 3,4 Milyar € fon oluşturulmuştur. 2021-2027 yıllarında verilecek fon bakımından IPA III Dönemi, 7 ülke için toplam 14,2 Milyar € katılım öncesi yardım sağlanmıştır.
IPA 3. dönem çerçevesinde 5 farklı tematik pencereler bulunmaktadır. Bu pencereler; (i) hukukun üstünlüğü, temel haklar ve demokrasi, (ii) iyi yönetişim, AB müktesebatına uyum, iyi komşuluk ilişkileri ve stratejik iletişim, (iii) yeşil gündem ve sürdürülebilir bağlantısallık, (iv) rekabetçilik ve kapsayıcı büyüme ve (v) bölgesel ve sınır ötesi işbirliği olarak belirlenmiştir.
IPA III döneminde destek alacak projelerin Avrupa Komisyonu tarafından ilgililik ve olgunluk kriterlerine esas alınmıştır. İlgililikten kasıt, yararlanıcı kurum tarafından teklif edilen projenin;
AB uyum sürecimizle bağlantılı bir konuya sahip olması
Kurumun AB’ye uyum süreci kapsamında gidermesi gereken eksikliklerini tamamlayıcı olması
AB üyesi ülkelerin iyi uygulama ve örneklerinin transferine yönelik olması anlamına gelmektedir.
İlgililik aşamasını geçen proje teklifleri, olgunluk değerlendirmesine tabi tutulduğu belirtilmiştir. Olgunluk değerlendirmesinde ise yararlanıcı kurum tarafından teklif edilen projeler arasında en hızlı biçimde ihale edilebilecek ve uygulaması en kısa sürede başlayabilecek projelere öncelik verilmektedir.
Tebliğ Kapsamı
Tebliğde, muhtelif tanımlara yer verilmesinin yanında vergi istisnalarına ilişkin hükümlere yer verilmiştir.
Tanımlar kapsamında Birlik Yüklenicisi tanımına yer verilmiştir ve aşağıdaki gibidir:
"Bir Birlik Sözleşmesini icra eden gerçek ve tüzel kişiler olarak yorumlanır. "Birlik Yüklenicisi" terimi özellikle, hizmet/mal alımı/yapım işi yüklenicilerini, hibe yararlanıcılarını (eşleştirme yüklenicileri, alt hibe yararlanıcıları dâhil), bir konsorsiyum veya ortak girişimin ortaklarını veya hibelerdeki ortak yararlanıcıları veya bağlı kuruluşları, alt hibe alanları, yüklenicileri, eşleştirme sözleşmeleri kapsamındaki Yerleşik Eşleştirme Danışmanları’nı (RTA) ve uzman ajansları ya da kalkınma ajansları dâhil uluslararası kuruluşları ve ayrıca Teknik Destek ve Bilgi Değişim Mekanizması (TAIEX) kapsamındaki yüklenicileri içerir."
Tebliğ kapsamında vergi istisnalarına ilişkin genel kural aşağıdaki gibidir:
"Bir sektörel anlaşmada ya da finansman anlaşmasında aksi öngörülmediği sürece, vergi, resim ve eşdeğer etkiye sahip harçlar IPA III programları veya başka bir Birlik aracı kapsamında uygulanabilir değildir. Vergiler, gümrük vergileri veya diğer mali harçlara ilişkin bu istisna kuralı aynı zamanda IPA III yararlanıcısı veya diğer ortak finansman kuruluşları tarafından sağlanan ve bunun yanı sıra gerçek veya tüzel kişilerin aldığı IPA III mali yardımının alıcıları tarafından sağlanan ortak finansman veya diğer Birlik araçları kapsamındaki diğer finansmanlar için de geçerlidir."
Bu bağlamda, AB veya Türkiye ile AB ortak katkısıyla finanse edilen ve Türkiye’de uygulanan sözleşmelerin uygulanması sırasında ortaya çıkabilecek vergiler, gümrük vergileri ve yükleri ve/veya eş etkiye sahip vergiler mali yardımlardan finanse edilmeyeceği belirtilmiştir. Vergi ve diğer mali harçlara ilişkin istisnalar da aşağıdaki gibidir:
Katma Değer Vergisi (KDV)
Özel Tüketim Vergisi (ÖTV)
Amortismanla ilgili iktisadi kıymetler (ATİK)
Gelir ve Kurumlar Vergisi
Veraset ve İntikal Vergisi
Damga Vergisi ve Harçlar
Özel İletişim Vergisi (ÖİV)
Motorlu Taşıtlar Vergisi (MTV)
İthalat İşlemlerine İlişkin Vergiler
IPA II, 2020'de tamamlanmış şeklinde belirtilse de bu süreçteki projeler, katılım öncesi yardımın amacından dolayı çoğunlukla uzun süreli projeler söz konusudur. Ancak Tebliğde belirtildiği kadarıyla, IPA II'nin tamamlanmasına kadar uygulanması devam edecektir.
Son olarak tebliğ kapsamında "Sorumluluk" başlığı altında da hem sözleşmeci tarafların hem de birlik yüklenicilerinin sorumluluklarına değinilmiştir.
Sonuç
IPA III hem Türkiye hem de diğer aday ülkeler bakımından önemli bir yatırım aracı olmasının yanında girişimciler için de büyük bir öneme sahiptir. Aynı zamanda da her paydaş için vergi istisnası, önceki istisnaların uygulanması ve paydaşlar bakımından vergi sorumluluğunun çerçevesinin çizilmesi büyük önem taşımaktadır.
Yazımız, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın Türkiye - Avrupa Birliği Katılım Öncesi Yardım Aracı (IPA III) Mali Çerçevesinde Ortaklık Anlaşması Genel Tebliği ve Türkiye - Avrupa Birliği IPA III Bilgilendirme Sayfası'ndan faydalanılarak hazırlanmıştır.
Comentários