Hiç şüphesiz, kripto para, fintech ve para ve ödeme hizmetleriyle ilgili diğer tüm teknolojilerle yaşam daha erişilebilir ve pratik hale getirmiştir. Ancak, tüm ülkeler kripto para ödemelerini kabul etmemekte ve tüm finansal teknolojiler dünya çapında hizmet sağlamamaktadır. Bu nedenle, dijital dönüşümle birlikte hükümetler dijital para birimlerine yönelik adımlar atmış ve bunlardan biri Amerika Birleşik Devletleri'nden "ECASH Yasası" olmuştur.
28 Mart 2022'de, "Electronic Currency and Secure Hardware Act"in kısaltması olan ECASH Yasası tasarısı Kongre'ye sunuldu. Tasarı, Hazine Sekreterini, fiziksel paranın özelliklerini yansıtan dijital dolar teknolojilerini geliştirmeye ve pilot uygulama oluşturmaya, tüketicinin veri gizliliğine saygı duyan güvenli bir donanım sistemi oluşturmaya ve bu tür dijital varlıkları düzenlemek için bir altyapı oluşturmaya yönlendiriyor.
Dijital Para Birimleri
2012 yılında Avrupa Merkez Bankası sanal para birimini "belirli bir sanal topluluğun üyeleri arasında kullanılan ve kabul edilen, genellikle geliştiricileri tarafından verilen ve kontrol edilen bir tür düzenlenmemiş, dijital para" olarak tanımlamıştır. Bu tanımla dijital para birimleri "elektronik olarak oluşturulan ve depolanan bir sanal para birimi biçimi" olarak tanımlanabilir, ancak her dijital para birimi, özellikleri büyük ölçüde farklı olduğu için bir tür kripto para birimi değildir.
IMF tarafından Fintech Notes kapsamında yapılan sınıflandırmaya göre araçlar sırasıyla tür, değer, destekleme ve teknoloji olmak üzere dört özellik altında sınıflandırılmaktadır. Rapora göre nakit, bir hesap biriminde ifade edilen, hükümet tarafından desteklenen ve merkezileştirilmiş nesne tabanlı bir ödeme aracıdır. Nesneye dayalı olmak, işlemin nesnenin değiş tokuş edildiği yerde hemen tamamlanması ve söz konusu nesnenin taraflar için geçerli bir araç olması anlamına gelmektedir. Ek olarak, bir hesap birimi cinsinden ifade edilmek, önceden belirlenmiş bir nominal değerde geri ödemeyi garanti eden sabit değer anlamına gelmektedir. Üçüncüsü, hükümet tarafından desteklenmesi de devlet eliyle tedavüle çıkarılması anlamına gelmektedir. Ve son olarak, merkezi teknolojilerden yararlanan işlemler merkezi bir özel sunucudan geçmektedir, başka bir deyişle, merkezileştirilmektedir.
Yukarıda da görüldüğü gibi, diğer enstrümanlar farklı özelliklere sahiptir. Yeni düzenlemelerin hukuki durumunu anlamak için bu araçları anlamak büyük bir önem taşımaktadır.
Başka bir bakış açısına göre para, para olarak kabul edilebilmesi için bazı temel özelliklere sahip olmalıdır. Para, genel olarak aşağıdaki niteliklere sahiptir:
Paranın hamiline yazılı senet niteliğinde olması, kıymetli evrakın bir şekli olması nedeniyle en temel ilkelerden biridir.
Para, devletler tarafından çıkarılan madeni para ve para birimleri cinsinden ifade edilmektedir, bu nedenle yasal ödeme aracıdır. Sonuç olarak, izinsiz para basılamaz, aksi takdirde sahte sayılır.
Nakit, sabit bir değer taşıdığı ve yasal bir ödeme olduğu için dayanıklı olmalıdır.
Nakit taşınabilir olmalıdır, değilse verimli bir ödeme aracı olamaz.
Nakit aynı zamanda bir değişim aracıdır, yani mal ve hizmet satın almak için kullanılır, dolayısıyla ödeme yapmak için de bölünebilir olmalıdır.
Diğer bir grup ise talep bazlı ödeme araçları altında toplanır ve bunlara örnek olarak banka kartları, banka havaleleri, çekler (b-para veya ticari banka mevduatı); AliPay, WeChat Pay, TrueUSD, USD-Coin (e-para veya elektronik para); ve Digital Swiss Gold gibi i-para veya yatırım parası verilebilir. Bahsedilen tüm enstrumanlar, işleme dayanak bir varlığı garanti eden bir iddiaya dayalı bir ödeme şeklidir.
e-cashve Hukuki Durumu
E-cash'in ne olduğunu açıklayan ECASH Yasası Sayfasından alınan farklı para birimlerinin karşılaştırma tablosu aşağıdaki gibidir:
5 kategoride yapılan enstrümanlar arasındaki karşılaştırma parametreleri aşağıdaki gibidir:
Hesap birimi nedir? Finansal aracın birimi mi yoksa ABD doları cinsinden birimi mi olacaktır?
Özel sektör tarafından mı yoksa devlet tarafından mı tedavüle konulacaktır?
Perakende odaklı/kamuya yönelik bir enstrüman mıdır?
Ortak bir deftere mi, herhangi bir üçüncü tarafa mı bağlı yoksa donanım tabanlı mıdır?
Anonim, çevrimdışı ve eşler arası özelliklerini taşımakta mıdır?
Karşılaştırmaya göre, fiziksel nakit niteliklerini yansıtmak için yapıldığından, e-nakit projesi ABD doları cinsinden, devlet tarafından ihraç edilen, donanım tabanlı ve anonim, çevrimdışı ve eşler arası olmasıyla fiziksel nakit özelliklerini yansıtmaktadır.
Diğer araç biçimleriyle karşılaştırıldığında, amaçlandığı şekilde nesneye dayalı bir ödeme aracı altında sınıflandırılması, hesap birimi cinsinden ifade edilmesi, merkezileştirilmesi ve hükümet tarafından ihraç edilmesinden dolayı daha muhtemeldir.
ECASH Yasası'nın açıklama sayfasında, e-nakit'in blockchain veya başka bir dağıtık defter teknolojisinde kullanılmadığı vurgulanmaktadır. Ek olarak, ABD e-cash dijital bir para birimi olduğu ve hiçbir şekilde bir CBDC olmadığı veya ABD CBDC ile rekabet etmediği belirtilmektedir. Dolayısıyla mekanizma ve çalışma prensipleri açısından diğer dijital para türlerinden farklı olacaktır.
Önceki Dijital Para Birimleri Denemeleri
Finlandiya - Avant (1993): Avant sistemi 1993'te kabul edilmiştir ve 2006'da sessizce söndüğü görülmüştür. Kart ücretleri ve verimsizliği nedeniyle yavaş ama emin adımlarla kullanıcı sayısı azalmıştır.
Birleşik Krallık - Mondex (1995): National Westminster Bank (NatWest), Birleşik Krallık'ta Mondex adlı değer yüklü olan bir ödeme platformunun pilot uygulamasını yapmıştır. 1995-1997 yılları arasında 3 yıl kullanılmıştır. 1997 yılında Mondex'in kontrol hakları Mastercard'a satılmış ve araştırma ve geliştirmeye devam edilmiştir. 2000'lerden önce Mondex'in faaliyetine son verilmiştir.
Güncel Çalışmalar
CBDC'ler: Dijital para birimine yönelik ilk girişimlerden biri Merkez Bankası Dijital Para Birimidir ("CBDC"). Yerel hesap birimi cinsinden, merkez bankası tarafından tedavüle çıkarılan, işlem yapan taraflar arasında merkezi olmayan bir şekilde düzenlenir ve fiziksel bir görünüme sahiptir. Bununla birlikte, CBDC'ler bir deftere bağlı olduğu için nakit paranın anonimlik özelliğini karşılamamaktadır.
CBDC'ler hakkında çok sayıda proje bulunmaktadır. Bahamalar, 2017'de başlatılan bir merkez bankası dijital para birimine sahip dünyadaki ilk ülkedir. e-Naira, 2021'de başlatılan ikinci CBDC'dir.
Başlatılan CBDC'lerin yanı sıra, devam eden 97 CBDC projesi bulunmaktadır.
Dijital Yuan / e-CNY: Dijital yuan, en popüler CBDC projelerinden biridir. 2014'ten beri üzerinde çalışılmıştır ve büyük bir gelişme kaydedilmiştir. 2022 Pekin Olimpiyatları için Çin, turistleri e-CNY kullanmaya teşvik etmek adına yabancıların pasaport numaralarıyla bir hesap oluşturmasına izin verilmiştir. Ayrıca, pratiklik için Çin Halk Bankası iPhone ve Android uygulamaları geliştirmiştir.
Dijital Euro: Avrupa Komisyonu, Avrupa Merkez Bankası tarafından çıkarılacak olan dijital Euro'yu yaratmaktadır. Lansman için öngörülen yıl 2023'tür, ancak, kamuoyuna açıklanmış bir ayrıntı bulunmamaktadır.
Comments