Tahkim, özünde mahkeme harici bir seçenektir. Tahkimde taraf özerkliğinin bulunması nedeniyle taraflar hakem kurulu veya hakem, yargılamanın dili, tahkim yeri, diğer usuli konular ve özellikle bir kurum seçip seçmeme veya ad hoc tahkim hakkında karar verebilirler.
Ad hoc tahkim, tarafların ve hakem kurulunun bir kurumun müdahalesi olmaksızın tüm usuli konularda karar vermesi olarak tanımlanır. Ancak, ad hoc tahkimin takip edilmesi, yargılamanın süresinin uzamasına ve gerektiğinden daha karmaşık olmasına neden olabilir. Sekreterliği ve idari kuralları ile kurumsal tahkim ile birlikte uyuşmazlığın kendisine odaklanmak daha kolaydır.
Tahkim merkezlerinin işleri kolaylaştıran kuralları bulunmaktadır.
Uluslararası Ticaret Odası ("ICC")
1923 yılında kurulan ICC, genel olarak uluslararası ticari ve yatırım tahkimi konusunda en ünlü tahkim merkezlerinden biridir. Ayrıca, çoğu kurumun kuralları gibi ICC Tahkim Kuralları ve bunların uygulanması basittir. Yenilenen ICC Tahkim Kuralları 1 Ocak 2021 tarihinden itibaren yürürlüğe girmiştir.
ICC tarafından açıklanan istatistiklere göre, 2021 yılında ICC'ye 853 yeni başvuruda bulunulmuştur. Başvuruların 13'ünde atama mercii olarak ICC tercih edilirken, geri kalan başvurular (840 dava) ICC Tahkim Kuralları kapsamında ICC nezdinde yapılmıştır. Ancak 2020'de 2021'den daha fazla vaka (946) bulunmaktadır.
Claudia Salomon, ICC Uluslararası Tahkim Mahkemesi'nin ilk kadın başkanı olarak seçilmiştir.
Londra Uluslararası Tahkim Mahkemesi ("LCIA")
LCIA, 1982 yılında kurulmuştur. LCIA ticari tahkime odaklanmaktadır, ancak davaların %26'sı bankacılık ve finans, %25'i enerji ve kaynaklar, %14'ü ulaştırma ve altyapı ve geri kalanı çeşitli konularda tahkime ilişkindir.
2021 yılında LCIA'in istatistiklerine göre LCIA nezdinde 387 dava açılmıştır. Vaka yükü istatistikleri 2020'de daha fazla dosyalama gösterse de, 2021'de LCIA kurumun çok çalıştığını göstermiştir. LCIA birkaç kez yeniden adlandırılsa da başarısı tutarlı olduğunu göstermiştir.
Uluslararası Yatırım Anlaşmazlıklarının Çözümü Merkezi ("ICSID")
ICSID, Dünya Bankası Grubu'nun beş kuruluşundan biridir, 1966 yılında Devletler ile Diğer Devletlerin Vatandaşları Arasındaki Yatırım Anlaşmazlıklarının Çözümü Sözleşmesi veya ICSID Sözleşmesi ile kurulmuştur. Adından da anlaşılacağı gibi, ICSID esas olarak yatırım tahkimi ile ilgilenmektedir.
ICSID'in istatistiklerine göre, ICSID'den önce 70 yeni dava açılmıştır ve 2021'de 332 dava yönetilmiştir. Vakaların %63'ü ikili yatırım anlaşmalarıyla ilgili olmakla birlikte ve ikinci en fazla görülen dava konusu Enerji Şartı Antlaşması ile ilgili olduğu görülmektedir.
Ayrıca, 2021 istatistiklerine göre, ICSID ve taraflarca yapılan hakem atamaların %31'i kadın, %69'u erkek olduğu görülmektedir.
İstanbul Tahkim Merkezi ("ISTAC")
İstanbul Tahkim Merkezi, 20.11.2014 tarih ve 6570 sayılı İstanbul Tahkim Merkezi Tahkim Kanunu'nun 29.11.2014 tarih ve 29190 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanmasından sonra kurulmuştur.
ISTAC, pandemiden kaynaklanan sorunlara teknolojiyle ilgili çözümlerle birlikte COVID-19'a oldukça hızlı bir şekilde adapte olmuştur. ISTAC, 2020 yılında, duruşmaların %100'ünün online olarak yapıldığını ve idari süreci dijital hale getirdiğini bildirmiştir. Bir başka yenilikçi yaklaşımla, ISTAC'ın web sitesindeki hızlı bir anket ile tahkim şartı özelleştirilebilmektedir.
ISTAC tarafından sağlanan istatistiklere göre, 2021 yılında ISTAC'a getirilen tüm uyuşmazlıkların %24'ü bilgi teknolojileri hukuku ile ilgili olup, ikinci en yüksek konu ise %8 ile satış sözleşmeleridir.
ICSID gibi, genel atamaların %31'i kadın, %69'u erkek olduğu görülmektedir.
Enerji Uyuşmazlıkları Tahkim Merkezi ("EDAC")
EDAC, Enerji Hukuku Araştırma Enstitüsü bünyesinde kurulmuş, enerji ve altyapı hukuku odaklı bir tahkim merkezidir. En genç tahkim merkezlerinden biri olan EDAC, 2020 yılında ve Türkiye'de kurulmuştur.
Hong Kong Uluslararası Tahkim Merkezi ("HKIAC")
HKIAC, 1985 yılında Asya'daki uyuşmazlık çözüm hizmetleri ihtiyacını karşılamak üzere bir grup profesyonel iş insanı tarafından kurulmuştur. HKIAC, tahkim, arabuluculuk ve ayrıca alan adı anlaşmazlıklarının çözümüne odaklanır.
2021 yılında HKIAC'a 514 yeni başvuruda bulunulmuştur, vakaların 225'i alan adı anlaşmazlıkları olmuştur. Ayrıca, 2021'de HKIAC nezdinde açılan tüm davalarının %81,6'sı uluslararası nitelikteydi. Son olarak, Yeknesak Alan Adı Uyuşmazlık Çözümü Politikası (UDRP) kapsamında 162 başvuru bulunmaktadır.
Tahkimdeki sorunlardan biri de, yargılamanın gizliliği ile ilgili olarak, genellikle ticari uyuşmazlıklara ilişkin kararların kamuya açıklanmamasıdır. Bununla birlikte, HKIAC sorunu çözmüş ve anonim hale getirilen kararlar için bir veri tabanı oluşturulmuştur. 2022 Paris Tahkim Haftası'nda HKIAC Case Digest, En İyi Inovasyon için GAR Ödülü'nü kazanmıştır. Ayrıca HKIAC, tarafların ve hakemlerin güvenli bir platform ile dosyalara erişmesine ve gerekli işlemleri yapmasına olanak tanıyan HKIAC Case Connect adlı bir vaka yönetimi platformunu da kullanıma sundu.
WIPO Tahkim ve Arabuluculuk Merkezi ("WIPO")
Dünya Fikri Mülkiyet Örgütü, anlaşmazlık çözümünü de içeren fikri mülkiyet hizmetleri için uluslararası bir organizasyondur. WIPO, Birleşmiş Milletler'in bir kuruluşudur. WIPO Sözleşmesi, WIPO'yu 1967'de kurmuş ve 193 üye devlet bulunmaktadır.
WIPO Tahkim ve Arabuluculuk Merkezi, uluslararası alanda tahkim, arabuluculuk, hızlandırılmış tahkim ve bilirkişi gibi alternatif uyuşmazlık çözüm hizmetleri sunmaktadır. WIPO, fikri mülkiyet ve teknoloji ile ilgili anlaşmazlıklarda uzmanlaşmış bir kuruluş olduğundan, ihtilaf konularının çoğu marka, patent, tasarım, yazılım lisanslama, mobil uygulamalar ve çok daha fazlasıyla ilgilidir.
Bình luận